Una entrevista a l'Esteve Hammel de l'Efrén Beltran Roncal.
- Dempuèi quant d’annadas dirigisses Lo COCUT?
- Se parla pas de dirigir. Es un pauc diferent. A la començança, me soi mainat de causir los moments per s´acampar e cantar, e me soi avisat pauc a cha pauc que, per endralhar lo cant, capitavi de trapar la nòta que permetiá al grop de sonar clar e d’aise. Mas sabi pas menar lo grope d’un biais classic: ai pas brica de formacion musicala o fonologica, ai pas mai qu’una practica longa del cant, que la disi "compulsiva".
- Se parla pas de dirigir. Es un pauc diferent. A la començança, me soi mainat de causir los moments per s´acampar e cantar, e me soi avisat pauc a cha pauc que, per endralhar lo cant, capitavi de trapar la nòta que permetiá al grop de sonar clar e d’aise. Mas sabi pas menar lo grope d’un biais classic: ai pas brica de formacion musicala o fonologica, ai pas mai qu’una practica longa del cant, que la disi "compulsiva".
A un moment, dins las 2000, un collèga per se trufar e me carcanhar, me diguèt de "cap", e lo mòt es estat partejat. Me sembla que caup una idèa de "verticalitat" dins la practica del grope qu’es de tot opausada a l’idèa que me’n fau.
- Qu’es çò que te decidiguèt a dirigir aqueste grope? Qué que te motivèt per cantar amb eles?
- Avèm montat aquel grope, amb d’amics, primièr per nos apoderar de l´ereitatge cantat occitan, amb l´idèia de lo conóisser e de lo practicar. Se bastir un repertòri per las escasenças festivas o amistosas. Per ieu, cantar es un plaser, una activitat a l’encòp fisica e estetica. M’agrada d’aprene de cançons novèlas, e de cercar lo biais de las botar en valor. Estent que las cançons occitanas son estadas, tot batut, gaire ensenhadas, estudiadas e trabalhadas, i a de plaça per aprene e se faire plaser. Podèm ensajar de far de "reconstitucions istoricas" tant coma plegar de cançons vièlhas a nòstra capacitat vocala e nòstra estetica del cant…
Aquel Cocut, que son nom es estat causit per se trufar de nosautres (sèm "Universalament estimats), l’avèm dobèrt a qual vòl venir, e tanben a qual se’n vòl anar.
- Avèm montat aquel grope, amb d’amics, primièr per nos apoderar de l´ereitatge cantat occitan, amb l´idèia de lo conóisser e de lo practicar. Se bastir un repertòri per las escasenças festivas o amistosas. Per ieu, cantar es un plaser, una activitat a l’encòp fisica e estetica. M’agrada d’aprene de cançons novèlas, e de cercar lo biais de las botar en valor. Estent que las cançons occitanas son estadas, tot batut, gaire ensenhadas, estudiadas e trabalhadas, i a de plaça per aprene e se faire plaser. Podèm ensajar de far de "reconstitucions istoricas" tant coma plegar de cançons vièlhas a nòstra capacitat vocala e nòstra estetica del cant…
Aquel Cocut, que son nom es estat causit per se trufar de nosautres (sèm "Universalament estimats), l’avèm dobèrt a qual vòl venir, e tanben a qual se’n vòl anar.
- Qual es lo succés del grope?
- Cantam amassa cada semana, doas oras. Cantam davant un public apr’aquí 20/25 còps l´an. Fasèm pas de cant formal, mas çò que ne disi de cant "espontanèu", valent a dire qu’un comença de cantar, e los autres venon cantar en lo seguent. Aquò permet de cantar dins quin lòc que siá, e dins quinas entremièjas que sián: mercat, fèsta, celièr de vinhairon, eveniment oficial, ostal de retirats, taulejada, e scèna, de segur. Sabèm far un espectacle coma d’acompanhament sonòr. Salpicam la presentacions de las cançons d’umor e de galejadas, per plan far comprene al mond çò que cantam, e tanben per que jutjam tanben çò que cantam: òm pòt pas cantar lisc una cançon racista o mespresanta per las femnas, e n´i a!
Pensi que la mescla de simplicitat, de rire e de jutjament sus las cançons explica que sèm encara convidats après mai de 25 ans de vida. D’aitant mai que fasèm pas de reclama, que cercam pas de "datas".
- Cantam amassa cada semana, doas oras. Cantam davant un public apr’aquí 20/25 còps l´an. Fasèm pas de cant formal, mas çò que ne disi de cant "espontanèu", valent a dire qu’un comença de cantar, e los autres venon cantar en lo seguent. Aquò permet de cantar dins quin lòc que siá, e dins quinas entremièjas que sián: mercat, fèsta, celièr de vinhairon, eveniment oficial, ostal de retirats, taulejada, e scèna, de segur. Sabèm far un espectacle coma d’acompanhament sonòr. Salpicam la presentacions de las cançons d’umor e de galejadas, per plan far comprene al mond çò que cantam, e tanben per que jutjam tanben çò que cantam: òm pòt pas cantar lisc una cançon racista o mespresanta per las femnas, e n´i a!
Pensi que la mescla de simplicitat, de rire e de jutjament sus las cançons explica que sèm encara convidats après mai de 25 ans de vida. D’aitant mai que fasèm pas de reclama, que cercam pas de "datas".
- Quala es la tipologia del public que vos ven veire?
- Aquò depen del lòc e de l´escasença. A part de los occitanistas, que nos convidan al mens un còp l’an, e los organizators professionals d´eveniments musicals o cantats, que nos convidan pas jamai, rencontram un public ordinari, pauc musician e plan divèrs dins sa relacion a l´occitan. Sovent es un rencontre pas previst, entre suspresa, trebol e estrambòrd, per que son pas de gents que cercan lo contact amb l’occitan o la cultura occitana. Avèm pas de seguidor(a)s coma las vedetas del show-bizz, mas lo rencontre amb las gents es sovent calorós e amistós.
Segur que las gents de nòstre edat se rementan de l’occitan, o n’an gardat un pauc. Son donc mai sensibles al biais del Cocut, que los joves o los novèls arribats al país nos veson mai coma de curiositats o de fossils. Los que son pas franceses son, al contra, mai curioses…
- Aquò depen del lòc e de l´escasença. A part de los occitanistas, que nos convidan al mens un còp l’an, e los organizators professionals d´eveniments musicals o cantats, que nos convidan pas jamai, rencontram un public ordinari, pauc musician e plan divèrs dins sa relacion a l´occitan. Sovent es un rencontre pas previst, entre suspresa, trebol e estrambòrd, per que son pas de gents que cercan lo contact amb l’occitan o la cultura occitana. Avèm pas de seguidor(a)s coma las vedetas del show-bizz, mas lo rencontre amb las gents es sovent calorós e amistós.
Segur que las gents de nòstre edat se rementan de l’occitan, o n’an gardat un pauc. Son donc mai sensibles al biais del Cocut, que los joves o los novèls arribats al país nos veson mai coma de curiositats o de fossils. Los que son pas franceses son, al contra, mai curioses…
- Sèm pas jamai anats luènh. A despart d’escorregudas d’un escabòt estrech a Drèsda (Dresden, AL), sèm anats fins a Tolosa, Aubenàs, Montelaimar, lo país d’Ais de Provença e Rodés. La màger part de las sortidas se faguèron dins un ròdol d’un cinquatenat de quilomètres a l’entorn de Clapièrs. E sèm pas jamai anats en país catalan. Te rermenti que cercam pas de "datas" e que fasèm pas de reclama o d’ofèrta espontanèva als organizators d’eveniments. De gents que nos coneisson ja nos demandan de venir. Nòstra renommada es donc locala, e escarsa.
- Per far partida del cocut, s’exigisson de coneissenças musicalas?
- Non, ges. Disèm per galejada que cadun a lo drech de cantar, e mai los que cantan mal. Se demanda tanplan cap competéncia particulara en occitan, puèi que lo cant es la rejoncha de mots e de musica… Es per aquò que, tot còp, la qualitat musicala o lingüistica es un pauc justa-justa. Per que i a tanben de cantaires que son gaire convençuts de l’interés de se plegar a la lenga occitana, o a la musica, tant simpla que siá. Entre los que cantan mal e los que parlan mal, o fasèm tot, coma se ditz…
E mai n’i a que venon al cocut mas que cantan pas, o quasiment: trapan l’ambient simpatic e plasent, e seguisson…
- Per çò que concernís ton passat profesional… Qué nos pòdes dire de ton entrada dins lo monde del trabalh?
- Es un classic per la França de las annadas 1970. Ai començat coma profesor de Licèu, puèi a l’Universitat fins a la fin de las 70. Aquí ai decidit de quitar París per venir en Occitània, e, un pauc a l’azard, soi arribat a Montpelhièr. E m’a calgut trapar de trabalh. Ai fach 5 autres mestièrs, sens comptar las activitats benevòlas.
- As totjorn agut una relacion amb l’occitan en defòra del mitan familhal?
- L’occitan es pas per ieu una lenga de familha o d’enfança. L’ai aprés quand fasái 25 ans, a París, per qu’ai rencontrat l’èrsa occitanista de 1968-1978 en vacanças. Mos paires avián un ostal de vacanças a Montanha Negra, dins Aude. E fau seguir dempuèi l’estudi de la lenga, la practiqui, me’n regali, e la partègi tant coma pòdi. Per ieu, la lenga es mens dins lo camp d’una istoricitat que d’una geografia. La fau servir amb totòm, çò qu’estona, tot còp.
- Cossí sès arribat a cargat de mission a la Region? En quina annada? Quant de temps?
- I a agut un conflicte entre l’occitanisme e la Region, en 1984, a prepaus de la presa en compte per la Region del sosten a la cultura e la lenga occitanas. Per claure lo conflicte, la Region establiguèt un emplec especific per l’occitan (i apondèron sul pic lo catalan) en 1985. Es atal que soi arribat a la Region, amb una benvenguda relativa. I soi demorat fins a 1998, annada qu’i ai renonciat. L’emplec de Cargat de Mission es estat creat en 1992 o 1993, me’n rementi pas tròp. Ai aprés lo mestièr en lo fasent: cap de collectivitat en França, e lo quite govèrn tanpauc, aviá pas de foncionari especializat en "lenga e cultura regionala", ni tanpauc de budget especific. O a calgut bastir tot en caminant… Es estat fòrça interessant, ensenhador, e crebant. Tot batut, me soi regalat!
- Qualas son estadas tas accions de promocion de la lenga, per qual public e cossí son estadas avaloradas aquelas accions? As viscut de discriminacions, de mesprètz o d’afrontaments amb de politics contraris a l’occitan a la Region o endacòm mai? Qual es ton bilan d’aquelas annadas a la Region?
- Es benlèu mai simple, per lo detalh d’aquela pontannada, de tornar legir un libret que faguèri dins las annadas mila nòu cents 90 a las edicions "El Trabucaire" de Perpinyà, amb lo títol "Aide-mémoire". O faguèri per que me semblava important de permetre a las gents de saber çò qu’èra estat fach, cossí, dins quinas entremièjas e amb quinas amiras. Es de plànher que siá pas estat escrich per qualqu’un mai, per que foguèri criticat de "plaidejar pro domo". O cal donc prene per un testimòni mai que per un estudi "scientific" o universitari.
E, per resumir, la Region a aquela epòca endralhèt una bona tièiras d’accions publicas, ne faguèt la publicitat, a tal ponch qu’en 1991 lo President recebèt la Palma d’Òc per son accion. E d’autras collectivitats n’an pres de grana, coma se ditz. Demest las accions qu’an marcat: los sondatges sus l’emplec e la coneissença de l’occitan e del catalan (1991-1992-1997), l’omenatge a Max Roqueta, la mòstra “20 ans de literatura occitana”, la creacion e la bastison de l’ostal del CIRDOC a Besièrs, en seguida del CIDO, lo concèrt “Histoire d’Occitanie”…
Vertat tanben que jamai los elegits son pas estats unanims a prepaus d’occitan, coma la quita societat. Ai entendut de tot, e de totas parts, que fòrça gents èran embestiats tanben d’una politica menada per una majoritat de drecha-drecha. E plan de monde tanben criticavan una política menada dins una sola Region, al lòc de "bastir Occitània" o "rejónher las doas Catalonhas"…
Mas tot comptat e debatut, pensi que la rega seguida per la Region del temps que i trabalhavi a permés de cambiar fòrça l’imatge de la lenga e las condicions de las activitats occitanistas dins la region. Per çò qu’es del govèrn e que disèm " l’Estat", es pas estat un periòde positiu, tot al revèrs: en 1992, l’inscripcion del francés dins la Constitucion e la lei Toubon (1993) an servit per rebusar tota utilitat a las lengas regionalas, e a la fin de las 1990, los manipòlis politics entre lo president (de drecha) e lo primièr ministre (d’esquèrra) an fach far meuca a la mesa en òbra de la Carta europenca de las lengas minoritàrias o regionalas per França. Per ieu, en parlant coma persona, aquel trabalh es estat una onor e me soi regalat d’o far.
- Cossí veses l’avenidor de nòstra lenga?
- Soi pas profèta. E prevéser es dificil, en materia lingüistica coma dins lo camp social tot. L’avenidor es totjorn dobèrt, segur, mas lo temps de las lengas es un temps long, que passa bèlament la vida umana. Per una reflexion mai ampla, pòts tornar a "L’Occitan en Languedoc-Roussillon" qu’es la leiçon del sondatge de 1991. M’estimi mai de notar los signes que me semblan importants, ara.
Sul plan linguistic, la lenga es enfin en camin de se pagar d’otisses un pauc modèrns, mercé a d’iniciativas socialas facilitadas pel sosten public –puslèu local qu’estatal. La quita estructura de la lenga (fonetica, sintaxi, vocabulari) patís una influéncia plan destorbanta, e marca una tendéncia a se sarrar d’un calc del francés, especialament en cò dels neolocutors e dels urbans.
I a un talh bèl entre locutors-eretièrs, que coneisson e practican la logica de la lenga, e neolocutors que l’an estudiada o apresa fòra un ròdol d’usatge de cada jorn. En societat, la lenga es venguda minoritària, e ultraminoritària a las ciutats. L’avenidor tot de la lenga es de dessenhar amb aquelas basas, sociolinguisticas e linguisticas, que son pas flamas-flamas, mas que me semblan realistas. Per far cort, sèm pas a la fin de l’istòria del glacièr "occitan", mas la temperatura creis e l’environament càmbia lèu.
- Es possible uèi de viure de l’occitan e en occitan?
Per dire lo verai, me sembla gaire possible se la question vòl dire "emplegar de contunh e exclusivament l’occitan tant al trabalh coma dins la vida de cada jorn". Los occitanofònes son tant pauc nombroses que broncas a cada pas sus un(a) que sap/ vòl pas parlar. A part de s’embarrar dins un mitan estrech qu’estrech, me sembla de mal far, e plan riscat per l’intelligéncia de las causas e l’anar del mond.
Amb d’amics e d’amigas, trabalhi a multiplicar los momemts ont se pòt ausir/parlar/melhorar la lenga, amb de "de banhs de lenga", d’obradors e de convèrsas seguidas dins la vida vidanta, fins a internet e lo telefonet. Per que tot aquò pòrte frucha, sembla necite de causir una pedagogia plan mens verticala que la qu’ai practicada quand ensenhavi, e tanben de prene plan en compte las rasons e los sentiments dels aprenents. Benlèu que podèm augmentar los moments de lenga, e far baissar la "paur de la lenga", qu’es estada menimosament espandida dins la nòstra societat tot al long de sègle passat.
- Que diriás a un jove que s’interessa a l’occitan?
- Qu’a rason a cent del cent, e que cal pas pensar aquel interés coma un plan de carrièra (l’informatica, l’ecologia e mai la finança son mai interessantas per aquò). Apuèi, se vòl blagar, pausar en question o rasonar, encaminar quicòm, ma pòrta es dobèrta. E se repàpii de tròp, se podrá esbinhar quand vòl, sens donar de rason, coma al Cocut!
- Qual es ton vejaire sus la situacion política e sociala en Catalonha?
- O ai seguit e seguissi encara. Fa longtemps que soi pas tornat en Catalonha, mas del temps que trabalhavi a la Region, i anavi pro sovent, foguèsse pas que per seguir los afars de l’Euroregion. Los catalans avián apreciat l’orientacion de Lengadòc-Rosselhon de sosten a l’occitan e al catalan. De la crisi que se debana dempuèi 2006, me gardi doas idèeas.
La primièra es que cal bastir un consentiment larg dins una societat donada, per capitar tot desvolopament d’autonomia o projècte d’independéncia politicas. La bastison d’un recampament larg, l’atencion portada als opausants a mai de plaça per la lenga son de pensaments que me faguèron companha tot lo long de mon trabalh a la Region, e ara encara.
D’en segond, la criminalizacion d’una opausicion politica es una escòrna facha a la democracia. Quand i a pas d’usatge de la fòrça. Las questions politicas se trachan dins lo camp politic, e, çò’m par, es pas aquò que se passa. Ne soi a pensar que la transicion democratica dels 1970 a pas empachat, o saique permés, una causa tant estranha coma un procés que sembla pastat de ressòrts politics.
Per Occitània, los grelhs d’un projècte de natura política çai son quitament pas. Quin territòri elegir? S’agís de prene quina(s) responsabilitat(s)? S’es pas enebit de pausar de tòcas d’autonomia a la(s) societat(s) occitana(s), practicament los projèctes occitanistas son demorats d’eslogans (descentralizacion, federacion, nacion occitana) o de discors. Avèm d’estudiar de prèp Catalonha, Corsega, Quebèc e Escòcia, abans de causir un/de modèl(s) o un/de camin(s) occitan(s).
- Es possible uèi de viure de l’occitan e en occitan?
Per dire lo verai, me sembla gaire possible se la question vòl dire "emplegar de contunh e exclusivament l’occitan tant al trabalh coma dins la vida de cada jorn". Los occitanofònes son tant pauc nombroses que broncas a cada pas sus un(a) que sap/ vòl pas parlar. A part de s’embarrar dins un mitan estrech qu’estrech, me sembla de mal far, e plan riscat per l’intelligéncia de las causas e l’anar del mond.
Amb d’amics e d’amigas, trabalhi a multiplicar los momemts ont se pòt ausir/parlar/melhorar la lenga, amb de "de banhs de lenga", d’obradors e de convèrsas seguidas dins la vida vidanta, fins a internet e lo telefonet. Per que tot aquò pòrte frucha, sembla necite de causir una pedagogia plan mens verticala que la qu’ai practicada quand ensenhavi, e tanben de prene plan en compte las rasons e los sentiments dels aprenents. Benlèu que podèm augmentar los moments de lenga, e far baissar la "paur de la lenga", qu’es estada menimosament espandida dins la nòstra societat tot al long de sègle passat.
- Que diriás a un jove que s’interessa a l’occitan?
- Qu’a rason a cent del cent, e que cal pas pensar aquel interés coma un plan de carrièra (l’informatica, l’ecologia e mai la finança son mai interessantas per aquò). Apuèi, se vòl blagar, pausar en question o rasonar, encaminar quicòm, ma pòrta es dobèrta. E se repàpii de tròp, se podrá esbinhar quand vòl, sens donar de rason, coma al Cocut!
- Qual es ton vejaire sus la situacion política e sociala en Catalonha?
- O ai seguit e seguissi encara. Fa longtemps que soi pas tornat en Catalonha, mas del temps que trabalhavi a la Region, i anavi pro sovent, foguèsse pas que per seguir los afars de l’Euroregion. Los catalans avián apreciat l’orientacion de Lengadòc-Rosselhon de sosten a l’occitan e al catalan. De la crisi que se debana dempuèi 2006, me gardi doas idèeas.
La primièra es que cal bastir un consentiment larg dins una societat donada, per capitar tot desvolopament d’autonomia o projècte d’independéncia politicas. La bastison d’un recampament larg, l’atencion portada als opausants a mai de plaça per la lenga son de pensaments que me faguèron companha tot lo long de mon trabalh a la Region, e ara encara.
D’en segond, la criminalizacion d’una opausicion politica es una escòrna facha a la democracia. Quand i a pas d’usatge de la fòrça. Las questions politicas se trachan dins lo camp politic, e, çò’m par, es pas aquò que se passa. Ne soi a pensar que la transicion democratica dels 1970 a pas empachat, o saique permés, una causa tant estranha coma un procés que sembla pastat de ressòrts politics.
Per Occitània, los grelhs d’un projècte de natura política çai son quitament pas. Quin territòri elegir? S’agís de prene quina(s) responsabilitat(s)? S’es pas enebit de pausar de tòcas d’autonomia a la(s) societat(s) occitana(s), practicament los projèctes occitanistas son demorats d’eslogans (descentralizacion, federacion, nacion occitana) o de discors. Avèm d’estudiar de prèp Catalonha, Corsega, Quebèc e Escòcia, abans de causir un/de modèl(s) o un/de camin(s) occitan(s).
+ info: https://cocut.org/
.